„Baskijski diabeł” Zygmunta Haupta jest dziełem, które sytuuje autora w rzędzie wielkich pisarzy współczesnych, czyniąc go także twórcą na miarę Prousta, Joyce’a czy Musila. Oto przed nami zbiór szkiców, krótkich esejów, zapisków z dziennika pisanych w pierwszej osobie, dlatego możemy się domyślać, że narrator jest tożsamy z autorem książki.
Wydaje się, że Zygmunt Haupt pisał nie dla tych, którym wystarcza samo tylko czytanie. Podejrzewam, że pisał dla tych, którzy nawet kiedy czytają, to myślą o tym, jak napisać coś swojego. I dla tych nielicznych, którzy, chcąc pisać sami, czytają nie po to, by nauczyć się, jak pisać można, ale po to, by wiedzieć: tak już robić nie warto. Bo tak już to zostało zrobione. I powtórzyć się tego nie da, bo takie powtórzenie traci sens jeszcze zanim zostanie zapisane.
„Muchy gęsto popstrzyły obłupaną emalię tarczy tandetnego zegara“ – czytanie prozy Haupta naraża na regularne chwile oniemienia. Co jest nie tak z tym fragmentem zdania, że chce się go czytać ciągle na nowo, najchętniej na głos, układając mięśnie twarzy do kolejnych wygibasów?
Gorlicki Festiwal im. Zygmunta Haupta to doskonały moment nie tylko do odkrycia twórczości nieznanego szerzej pisarza i malarza, ale także miejsc, w których przebywał i tworzył. Jerzy Stempowski w liście do Haupta pisał o jego książce „Pierścień z papieru”:
Jako malarz o wyobraźni bardziej statycznej, wywołuje Pan z pamięci oddzielne obrazy, nie zajmując się układaniem ich w serie ciągłe. Magię te znał Petrarka. Wszystkie miejsca pobytu opisał jak gdyby w ćwiczeniach topograficznych.
1.
Raz jeszcze zacznijmy od korespondencji pisarza. W liście z 9 stycznia 1949 roku Zygmunt Haupt zwierzał się Józefowi Wittlinowi:
Czeka mię jeszcze w niedługim czasie nieprzyjemna w swoim rodzaju historia. Mianowicie zwrócił się do mnie jakiś komitet nowoorleański, ażeby pomóc im jako tłumacz w przyjęciu jednego z pierwszych wielkich transportów polskich DP, który ląduje w tym porcie. Jeżeli do tego ma przyjść, to będę się starał ograniczać do roli tłumacza tylko, bo moje opinie o nowym, upragnionym życiu, jakie mają tu zacząć, byłyby te prywatne opinie paradoksalne i nieentuzjastyczne.*
Festiwal Haupta w Gorlicach. No dobrze, pomyślałem, zaczęło się… Nie, może niekoniecznie dobrze. A w zasadzie… W końcu to dziś nieuchronny chyba etap przyswajania i odkrywania dzieła autora „Deszczu”.
No i co z tym Hauptem? Z tym pisarzem zapomnianym, osobnym, do nikogo niepodobnym? Co z tym autorem fragmentów, urywków, tekstów bez pointy? Postrzępione to, potargane, bez początku i końca, bez wyrazistej formy. Sześćset stron druku w miękkiej okładce. Pewnie się rozleci od wielokrotnego czytania. Kartki się rozsypią. Wymieszają, przetasują niczym w nieobliczalnym pasjansie. Co z nim zrobić? Z tym mistrzem nieoczywistości. Z tym niewolnikiem i zarazem władcą pamięci.
Największy z niesłusznie zapomnianych polskich pisarzy, zajmuje w polskiej literaturze miejsce osobne, jego twórczość pozostaje niemalże bez precedensu. Zachęcamy do zapoznania się z artykułem przedstawiającym biografię Zygmunta Haupta; jego autorem jest prof. Aleksander Madyda.
Pierwsze opowiadania publikował Zygmunt Haupt już w latach 30. XX w. Jednak dopiero nagroda „Kultury” za rok 1962 przyniosła pisarzowi szerszą rozpoznawalność wśród czytelników. Po raz drugi został doceniony w roku 1971, kiedy przyznano mu nagrodę literacką Fundacji im. Kościelskich. Poniżej prezentujemy bibliografię literacką Zygmunta Haupta z lat 1935-75 oraz wydania pośmiertne z lat 1988-2014 w opracowaniu prof. Aleksandra Madydy.
Zygmunt Haupt studiował najpierw architekturę na Politechnice Lwowskiej, a następnie, w latach 1931-32, urbanistykę w Paryżu. Tam zaczął malować i pisać. Zarabiał wykonując rysunki, prace malarskie, projektując. Poniżej prezentujemy bibliografię rysunkową Zygmunta Haupta z lat 1933-75 w opracowaniu prof. Aleksandra Madydy.
Poniżej prezentujemy bibliografię prac naukowych, krytycznoliterackich i recenzji poświęconych twórczości Zygmunta Haupta, w opracowaniu prof. Aleksandra Madydy.
ZNAJDŹ NAS